1896 - 1900
Het begin
Op 19 september 1896 besloot de Kerkelijke Overheid aan de Tervuursche steenweg een kerk te bouwen en zo een nieuwe parochie te stichten, genaamd "Sint-Jozef Coloma". De inwoners van de wijk rond deze Mechelse invalsweg behoorden in die periode tot de parochie van O.L.V. van Hanswijk. Vermits de wijk, geografisch gezien, een hoek vormde tussen de Steenweg en de Leuvense Vaart, kreeg ze te Mechelen en omliggende de toepasselijke naam "Hanswijkenhoek". De naam is thans in onbruik geraakt, niet in het minst omwille van de bevolkingsexplosie met tal van nieuwe verkavelingen tot gevolg.
In 1897 werd de nieuwe kerk, de huidige feestzaal "Het Kranske", plechtig ingewijd. Gezien er ter plaatse geen muziekvereniging bestond, werd voor de inhuldiging beroep gedaan op een fanfare uit Hombeek. "Een gemeenschap zonder muzieksociėteit is als een toren zonder klok", moeten de mannen uit de Hanswijkenhoek gedacht hebben. Op 15 juli 1897 werd tijdens de eerste vergadering harmonie "De Verbroedering" gesticht, onder het ereoorzitterschap van de heer Feremans met Frans Huske als voorzitter. De heer Feremans was bierhandelaar en hij gaf de kersverse harmonie een onderkomen in zijn gebouwen, op de hoek van de Tervuursesteenweg en de Withuisstraat, waar tot kort een bankkantoor gevestigd wass. Het lokaal, café "Verbroedering", werd trouwens uitgebaat door de eerste dirigent van de harmonie, Karel Paternoster.
1900 - 1920
De splitsing
De harmonie kende heel vlug haar eerste bloeiperiode. Er werd met succes deelgenomen aan talrijke festivals waaronder dat van Bordeaux, waar de eerste prijs werd behaald. In 1905 ontstond "discordantie" in het bestuur van de sociėteit en een deel van de muzikanten en bestuursleden scheurde zich af en stichtte prompt een tweede muziekvereniging, met in het vaandel "Kunst en Vrij". De referentie naar het begrip "vrijheid" had wellicht veel te maken met de gemoedstoestand van de oprichters op dat moment. Hendrik Spruyt werd tot voorzitter van de nieuwe harmonie verkozen.
De verdeeldheid zou echter niet lang duren. Tijdens de Eerste Wereldoorlog sloeg het noodlot toe. Bij een brand verloor "De Verbroedering" al haar bezittingen en in 1918 zochten beide verenigingen opnieuw toenadering, wat resulteerde in een fusie onder de benaming "Verbroedering Kunst en Vrij".
1920 - 1940
Tussenoorlogse periode
Bij het zilveren jubileum in 1922 ging de dirigeerstok over in handen van Jules De Legher. Alhoewel de volksmuziek in de twintiger jaren van de vorige eeuw een hoogtepunt bereikte, bleef de activiteit van onze harmonie status quo. Aangename herinneringen zijn de optredens op de Wereldtentoonstellingen van 1930 en 1935, respectievelijk te Antwerpen en Brussel.
Lokaal "Verbroedering" werd in de jaren '30 uitgebaat door Jan Nijs, vader van de latere erevoorzitter Corneel Nijs. Tussen 1936 en 1939 organiseerde de harmonie een jaarlijkse revue, geregisseerd door Michel De Legher, neef van de dirigent.
In 1938 werd Alfons Van Eeckhout (sr) dirigent en een nieuwe bloeiperiode lag in het verschiet. Tot de Tweede Wereldoorlog onze harmonie bijna fataal werd. Vele muzikanten werden gemobiliseerd en gedurende 4 jaar werd er geen muziek gemaakt aan de Tervuursesteenweg. Het lokaal werd door bommen vernield en een tweede maal gingen alle bezittingen verloren. De standaard en het vaandel werden gehavend van onder het puin gehaald. De hernieuwde start verliep zeer moeizaam. De repetities gingen door in café "De Hovenier" van Frans Barmans (sic).
1940 - 1970
De heropbouw
Onder impuls van enkele bestuursleden en de dirigent, kende de harmonie na enige tijd opnieuw succes. Zaal "Minerva", gelegen aan de Tervuursesteenweg 40, werd de nieuwe thuishaven. De respectievelijke uitbaters, Bernard en Adeline, Flor en Jeanne, François en Pauline steunden de vereniging waar ze konden. Zo vond er elke eerste zondag van de maand een bal plaats, ten voordele van de harmonie. Het bal werd opgeluisterd door de illustere "Minerva Boys", een orkest met 9 muzikanten, ontstaan in de schoot van de harmonie in 1946. Het orkest werd zeer populair en zou blijven optreden tot in 1956. Op korte tijd telde de vereniging vier maal meer leden dan voor de oorlog. In de naoorlogse periode ontstond een ware hoogconjunctuur in het Mechelse muziek-wereldje met liefst 13 fanfares en harmonies actief. De harmonie "Arsenaal", de "Politieharmonie" en "De Ware Vrienden" uit Hofstade werden trouwens alle in 1947 opgericht.
In 1959 werd dirigent Alfons Van Eeckhout opgevolgd door zijn neef en naamgenoot. Alfons jr. was sinds 1946 onderdirigent en muziekleraar geweest. Dankzij beiden bereikte de harmonie "Verbroedering Kunst en Vrij" een benijdenswaardig muzikaal peil. Jarenlang stapten onze muzikanten mee op in de jaarlijkse processie doorheen de parochie, een traditie die in 1964 abrupt werd afgebroken nadat alle processiekostuums bij een brand in de Colomaschool in de vlammen opgingen. Het voorzitterschap leek in die tijd wel een ongelukkig mandaat. Nadat eerst Jan Schippers eind jaren '60 om gezondheidsredenen aan het voorzitterschap moest verzaken, dienden zijn respectievelijke opvolgers Gustaaf Kennis en Eugène De Paepe dit eveneens te doen. François Bocken was interim-voorzitter bij de viering van het 75-jarig bestaan in 1972.
Nadat de eigenaars van zaal "Minerva" het pand hadden verkocht, stonden de muzikanten totaal onverwacht voor een gesloten deur. Constant en Maria Cromboom, uitbaters van café "Breughelhof" (thans frituur "Amalga") stelden gelukkig onmiddellijk hun zaal ter beschikking.
1970 - 1980
Eerste jaarlijksconcert
Financieel ging het de vereniging in die tijd ook niet voor de wind. Om hieraan te verhelpen werd in 1971 voor het eerst een concertavond georganiseerd, sindsdien een jaarlijkse traditie.
Begin jaren '70 bood zich een nieuwe generatie muzikanten aan, veelal zonen en dochters van spelende leden. Een hele jeugdwerking werd op poten gezet voor de opleiding van de leerlingen. Grote bezieler was Aloïs De Smet, die zelfs een heus jeugdorkest uit de grond stampte. Aloïs, beter gekend als "de Wieze", was lange tijd de duivel-doet-al van de vereniging. Hij was het ook die eind jaren '70 in de schoot van de harmonie een Oberbayern-orkest samenstelde op vraag van de Parochiekring. Onder de Beierse noemer "Eckebläser Kapelle" trad onze harmonie 4 jaar na mekaar aan op het Oberbayernbal in 't Kranske. Het jeugdorkest, het Oberbayernorkest, de 3 dagen durende muziekfeesten, ledenfeesten met meer dan 100 deelnemers, ... het zijn duidelijke tekenen van de hoogconjunctuur die de harmonie eind jaren '70, begin jaren '80 kende.
1980 - 1990
Stagnatie
Nadien stagneerde de vereniging, mede omwille van het afhaken van vooral jonge muzikanten en het overlijden van een aantal ouderen. Interim-voorzitter François Bocken zette in 1987 een punt achter zijn 15 jaar durende "tijdelijke" functie en werd opgevolgd door Petrus Pepermans.
Medio 1988 verhuisde de harmonie 200 meter zuidwaarts, naar de zaal achter café "Rotterdam" en bleef er 25 jaar lang repeteren, tot de zaak de deuren sloot.
1990 - 2000
Naamswijziging en eeuwfeest
Woensdag 24 januari 1990 zal in de analen van de "Verbroedering Kunst en Vrij" voor immer opgenomen worden als de meest lucratieve dag uit haar geschiedenis. Niet op muzikaal gebied, wel op financieel vlak werd dit een onvergetelijke dag. In die tijd zond de BRTN-Televisie om de 14 dagen een quizprogramma uit, waarbij verenigingen van allerlei pluimage telkens een hoofdprijs van 1.000.000 BEF konden winnen: de "Pak de poenshow". Eerder als uitdaging, afwachtend, maar met voldoende zelfvertrouwen, nam penningmeester Ronny Brusselmans deel aan de quiz ... en bracht de hoofdprijs mee naar de Tervuursesteenweg.
Met de gewonnen poen werd het instrumentenarsenaal vernieuwd en uitgebreid. Door de terug opgestarte jeugdwerking kwamen immers heel wat jonge muzikanten de rangen vervoegen. Het waren vooral jongeren uit de wijk, die hun eerste solfègelessen kregen bij Yolanda Buelens.
In september 1991 werd ook Alfons Van Eeckhout opgevolgd door Marc Vandingenen, de huidige dirigent.
Zondag 5 december 1993 werd een nieuwe historische dag voor de vereniging. Na 96 jaar als "feitelijke vereniging" door het leven te zijn gestapt, kreeg de harmonie een officiėle rechtspersoonlijkheid als Vereniging Zonder Winstoogmerk. Voor muzikanten en sympathisanten maakt deze wijziging op het eerste gezicht weinig uit, maar bij het besturen van de vereniging biedt dit belangrijke voordelen.
Op vrijdag 20 juni 1997 werd het eeuwfeest van de harmonie gevierd met een groots opgezet jubileumconcert in een nokvolle Sint Jozefkerk. Vrienden, sympathisanten en buren uit de wijk Tervuursesteenweg, al 100 jaar de thuishaven van de harmonie, waren aanwezig. Speciaal voor deze gelegenheid traden 2 vroegere muzikanten mee op. Frank Vaganée en Marc Van Der Rasieren zetten ooit hun eerste muzikale stappen in de schoot van de harmonie, maar werden later beroepsmuzikant, elk in hun genre. Frank Vaganée is een gevierd jazzsaxofonist en leidt het befaamde Brussels Jazz Orchestra. Marc Van Der Rasieren stond op het podium met de beste Vlaamse rock- en jazzartiesten en werd vaste drummer bij Paul Michiels, tot zijn plotse overlijden op 29 april 2002.
Het 100-jarig bestaan was meteen ook een geschikt moment om de naam van de vereniging te wijzigen, van "Koninklijke Harmonie Verbroedering Kunst en Vrij Mechelen" tot "Koninklijke Harmonie Mechelen". Het bestuur wilde hiermee de nogal archaļsch en pompeus klinkende naam vervangen door een kortere, goed "bekkende" en fris klinkende naam, die beter past bij de jongere bezetting, het hedendaagse repertoire, en de onmiskenbare Mechelse verankering.
Kort na het eeuwfeest zette Petrus Pepermans na 10 jaar een punt achter zijn voorzitterschap. De opvolging werd een soort triumviraat, waarbij ondervoorzitter, secretaris en penningmeester voor een periode van 5 jaar gezamenlijk het voorzitterschap waarnamen.
2000 - 2010
De nieuwe millennium
Begin 2002 werd Hendrik Hulsens officieel tot nieuwe voorzitter verkozen.
De harmonie heeft al sinds haar ontstaan haar thuishaven in de wijk Coloma te Mechelen. Zoals u hoger kon lezen, is het repetitielokaal nog steeds aan de Tervuursesteenweg gevestigd. De meeste muzikanten wonen ook in de buurt, of hebben er hun roots. Het jaarlijkse muzikale hoogtepunt is het concert eind juni. Tot voor enkele jaren vond dit plaats in de parochiekerk, doch als gevolg van de sluiting van de kerk omwille van de bouwvallige toestand, opteerde het bestuur om de grote stap te zetten over de Leuvense Vaart.
Sinds 2000 organiseert de harmonie haar "Concert in 't Stad" in de Mechelse binnenstad. Met dit concert wil de harmonie het grote Mechelse publiek aanspreken. De eerste 3 edities vonden plaats in Kunstencentrum nOna, maar sindsdien gaat het "Concert in 't stad" elk jaar eind juni door in de prachtige Stadsschouwburg in de Keizerstraat.
De verhuis van het concert naar de binnenstad betekent echter niet dat de harmonie haar aanhangers uit de wijk Coloma de rug wil toekeren. De harmonie trad meermaals op tijdens de jaarlijkse Lichtstoet, die begin jaren 2000 doorheen de wijk trok. Sedert lang verzorgt de harmonie, in opdracht van de stad Mechelen, het openingsconcert van het multiculturele feest “Global Fiesta” in de wijk, en musiceren we ter gelegenheid van de jaarlijkse wijkkermis. In 2003 werd onze vereniging lid van de Mechelse Cultuurraad.
2010 - 2020
Verhuis en rebranding
In 2014 sloot ons lokaal, café Rotterdam aan de Tervuursesteenweg, definitief de deuren. De harmonie moest na 25 jaar opnieuw op zoek gaan naar een nieuw onderkomen. Dat moest bij voorkeur in de Colomawijk gelegen zijn, tussen de Leuvensevaart en de Jubellaan, voor de meeste oudere Mechelaars nog steeds gekend als “den Hanswijkenhoek”.
Gelukkig konden we terecht bij voetbalclub Sporting Club Mechelen. In eerste instantie mochten we gebruik maken van de B-kantine in hun oude lokalen aan de Jubellaan. Sinds de opening van hun prachtige nieuwbouw in 2017 repeteren we in de mooie ruime kantine.
Begin 2015 zette Rik Hulsens een punt achter zijn voorzitterschap en werd Bruno Vaganée verkozen tot zijn opvolger. Een nieuwe, hedendaagsere, herkenbare huisstijl met een nieuw logo werd geïntroduceerd.
Op 14 januari 2018 organiseerde de harmonie voor de eerste maal een Nieuwjaarsconcert in de gerestaureerde kerk van Sint-Jozef-Coloma aan de Tervuursesteenweg. Het is sindsdien een jaarlijkse traditie geworden, waarmee de harmonie vooral het thuispubliek uit de wijk wil plezieren.
De harmonie groeit uit tot een orkest met 50 muzikanten en daar merken we een mooie, opvallend trend: het toenemende aantal dames. Enkele decennia geleden bestond een harmonie of fanfare bijna uitsluitend uit heren. Een vrouwelijke koperblazer of slagwerker was toen een eerder zeldzaam fenomeen. Gelukkig drong de emancipatie ook door in de HA-FA-BRA-wereld. De bezetting van onze harmonie bestaat nu voor 40% uit dames.
2020 – HEDEN
De Coronacrisis en heropstart
In 2020 en 2021 werd de hele wereld geteisterd door opeenvolgende Corona-golven. Uiteraard had dit ook een negatieve impact op het verenigingsleven. De door de overheid opgelegde maatregelen om de pandemie te bestrijden, resulteerden in meermaalse maandenlange noodgedwongen stopzettingen van repetities en schrapping van optredens. Tijdens heel deze onrustige periode kon de harmonie slechts een twintigtal repetities organiseren met het enige doel om samen muziek te kunnen maken, aangezien geen enkele optreden plaats kom vinden.
In het voorjaar van 2022 werden alle maatregelen opnieuw versoepeld. Voor de harmonie kwam dit net op tijd om haar 125-jarig jubileum uitbundig te kunnen vieren.
MIJLPALEN
1897: Oprichting van de Harmonie "De Verbroedering"
1905: Splitsing en oprichting van de Harmonie "Kunst en Vrijheid"
1918: Fusie van beide harmonieën tot de "Harmonie Verbroedering Kunst en Vrij"
1947: Toekenning van de koninklijke titel
1990: Winst en hoofdprijs in de "Pak de Poen"-show op de BRT-televisie
1993: Omvorming van feitelijke vereniging tot VZW
1997: Naamsverandering in "Koninklijke Harmonie Mechelen"
2000: Eerste editie van Concert in 't Stad
2022: 125 jaar bestaan
DIRIGENTEN
Karel Paternoster: 1897 - 1922 (25 jaar)
Jules De Legher: 1922 - 1938 (16 jaar)
Alfons Van Eeckhout I: 1938 - 1959 (21 jaar met 4 jaar onderbreking)
Alfons Van Eeckhout II: 1959 - 1991 (33 jaar)
Marc Vandingenen: 1991 - heden
VOORZITTERS
Harmonie "De Verbroedering" (tot 1918)
Frans Huske: 1897-1947
Harmonie "Kunst & Vrijheid"
Hendrik Spruyt: 1905-1918
Harmonie "Verbroedering Kunst en Vrij" ab 1918
Jan Schippers: 1947-196..
Gustaaf Kennis: 196..-196..
François Bocken: 1972-1987
Petrus Pepermans: 1987-1997
Hulsens / Van Der Sande / Brusselmans (gezamenlijk voorzitterschap): 1997-2002
Koninklijke Harmonie Mechelen
Hendrik Hulsens: 2002-2015
Bruno Vaganée: 2015-heden
FACTS
Historisch gezien is de Koninklijke Harmonie Mechelen de enige overgebleven, onafhankelijke vereniging van de 13 oorspronkelijk Mechelse muziekmaatschappijen uit de naoorlogse periode. Blijkbaar is het in die naoorlogse periode wel erg bergaf gegaan met de harmonie- en fanfaremuziek in de grotere Vlaamse steden. Daar zijn interessante sociologische verklaringen voor te vinden, waarvoor hier echter de ruimte ontbreekt. Merkwaardig genoeg heeft het bovengenoemde fenomeen zich veel minder voorgedaan in de buitengemeenten, althans tot voor enkele jaren.
Sinds enige jaren beschouwt de Harmonie het dan ook als haar opdracht om deze muziek opnieuw een plaats te geven in de stad. En gelukkig staat ze niet alleen met dit streven. Binnen de stadsgrenzen is er het in de jaren ’80 van vorige eeuw opgerichte Mechels Harmonieorkest, en zijn er tevens de harmonieën van de Mechelse Politie en van het Arsenaal (NMBS), en de fanfare van KV Mechelen, waarbij deze drie laatsten wel een enigszins andere invalshoek hebben.